Stwierdzane w ostatnim czasie na terenie niemalże całej Polski, a szczególnie na terenie północnego Mazowsza oraz Wielkopolski, liczne ogniska  grypy ptaków, doprowadziły do znacznego wzrostu zainteresowania tym tematem opinii publicznej. Grypa ptaków pojawia się nie tylko na  fermach wielkotowarowych liczących kilkadziesiąt tysięcy ptaków, ale także w małych gospodarstwach przyzagrodowych. Szczególnie trudna sytuacja panuje obecnie zwłaszcza w powiecie mławskim i żuromińskim. Przybliżamy charakterystykę tej jednostki chorobowej i odpowiadamy na pytania, jak groźny jest to wirus i czy może przenieść się na ludzi. Jakie są jego skutki i jak można zapobiegać jego rozprzestrzenianiu?

Grypa ptaków, a właściwie jej odmiana HPAI (Highly pathogenic avian influenza), to wysoce zjadliwa choroba wirusowa, która może występować u wielu gatunków ptaków, w tym zarówno u ptaków dzikich jak i hodowlanych. Skutkuje ona bardzo dużą śmiertelnością wśród zapadającego na nią drobiu. Zakażone ptaki wydalają wirus w dużych ilościach przede wszystkim z kałem, wydzieliną z oczu, wydzieliną z dróg oddechowych lub z wydychanym powietrzem.

Wirusa grypy ptaków przenoszą głównie dzikie ptaki związane ze środowiskiem wodnym, czyli  kaczki, gęsi i łabędzie. Drób hodowlany może się nim zakazić poprzez korzystanie z tych samych siedlisk, np. zbiorników wodnych lub pastwisk, przy których bytowały ptaki dzikie. Wirus może bowiem przeżyć w wodzie i innym wilgotnym środowisku przez wiele dni, a nawet tygodni, szczególnie w niskiej temperaturze. Do zakażenia drobiu na fermie drobiu może dojść również poprzez zanieczyszczoną odchodami dzikich ptaków zielonkę lub słomę.

Ze względu na wysoką zjadliwość wirusa grypy ptaków istotnym aspektem hodowli drobiu jest przestrzeganie zasad bioasekuracji, w tym zagwarantowanie braku kontaktu drobiu hodowlanego z dzikimi ptakami oraz odpowiednia dezynfekcja pomieszczeń inwentarskich, sprzętu oraz materiału używanego do obsługi zwierząt oraz wykorzystywanego do ścielenia kurników. Niezmiernie istotne jest także przestrzeganie zasad higieny przez wszystkie osoby wchodzące na teren fermy oraz bezwzględne stosowanie oddzielnej odzieży ochronnej i butów, które są używane wyłącznie na terenie kurnika. Postępowanie w stadzie, gdzie podejrzewa się wystąpienie ogniska grypy ptaków, jest ściśle określone przez terenowo właściwego Powiatowego Lekarza Weterynarii oraz prawodawstwo krajowe i unijne. Należy pamiętać o ścisłym przestrzeganiu zasad higieny: mycie i dezynfekcja rąk i obuwia, stosowanie środków ochrony osobistej - kombinezony ochronne, rękawiczki i buty jednorazowe, maseczki ochronne na twarz. Pamiętajmy o konieczności unikania bezpośredniego kontaktu z drobiem chorym, padłym ptactwem dzikim oraz przedmiotami, na których znajdują się ślady ptasich odchodów.

Grypa ptaków to choroba, która jest zwalczana metodami administracyjnymi, czyli podlega obowiązkowi zwalczania zgodnie z przepisami prawa. W przypadku zauważenia objawów nasuwających podejrzenie wystąpienia grypy ptaków, właściciel zwierząt ma obowiązek zgłosić ten fakt właściwemu terenowo Powiatowemu Lekarzowi Weterynarii, który rozpocznie procedurę potwierdzenia wystąpienia choroby, a następnie – po laboratoryjnym potwierdzeniu zachorowania - rozpocznie jej zwalczanie.

Zwalczanie polega na całkowitym zamknięciu fermy, na której stwierdzono chorobę, a następnie likwidacji wszystkich ptaków. Kolejnym krokiem jest bezpieczna utylizacja zwłok ptaków oraz całego obornika, po której następuje bardzo dokładne mycie oraz dezynfekcja całego obiektu. Powiatowy Lekarz Weterynarii wokół zakażonej fermy (ogniska choroby) ustanawia obszar zapowietrzony o promieniu 3 kilometrów oraz obszar zagrożony o promieniu 7 kilometrów. W tych obszarach Inspekcja Weterynaryjna również wdraża procedury, których celem jest powstrzymanie dalszego rozprzestrzeniania się choroby. Wśród restrykcji niezbędnych do zapobiegania rozprzestrzeniania się wirusa jest zakaz przemieszczania się drobiu oraz nakaz trzymania ptaków w zamknięciu.

Wirus ten wywołuje również ogromne reperkusje handlowo-ekonomiczne. Kraj, w którym zostanie stwierdzone ognisko HPAI zostaje obciążony restrykcjami ograniczającymi eksport drobiu i produktów z mięsa drobiowego, co generuje bardzo wymierne straty finansowe dla gospodarki krajowej, ale przede wszystkim dla przedsiębiorców. Warto podkreślić, że Polska zajmuje czołowe miejsce w rankingu producentów mięsa drobiowego w Unii Europejskiej z ponad 24% udziałem w rynku. Tak duży cios, jakim jest utylizacja ogromnej części polskiego drobiu, będzie miało w niedługim czasie również swój wymierny skutek na rynku europejskim.

Ważną informacją dla konsumenta jest fakt, że wirus ginie po poddaniu go obróbce termicznej. Spożywanie posiłków zawierających mięso lub produkty drobiowe, poddanych gotowaniu, smażeniu lub pieczeniu gwarantuje ich bezpieczeństwo i nie stwarza żadnego zagrożenia. Należy jednak pamiętać, że drób z zakażonego stada nigdy nie trafia do rzeźni, więc nie zostanie z niego wyprodukowane ani mięso ani inne produkty i nigdy nie zostanie przeznaczony do spożycia. Całość produkcji z zakażonej fermy zostaje zutylizowana. Jest to gwarancja tego, że mięso drobiowe, które dostarczane jest do sklepów jest całkowicie zdrowe i bezpieczne dla ludzi.